اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده چیست؟ مالیات بر ارزش افزوده مبلغی است که در نهایت توسط مصرف‌کننده نهایی پرداخت می‌شود، اما مدیریت و گزارش آن بر عهده کسب‌وکارهاست. این مالیات معادل ۹ درصد از فروش کالا یا خدمات است و فروشندگان موظف‌اند از طریق اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده آن را به سازمان امور مالیاتی اعلام کنند. در این مقاله با مفهوم و نحوه تنظیم این اظهارنامه آشنا می‌شوید.
مختصری از مالیات بر ارزش افزوده
قبل از آنکه وارد بحث اصلی خودمان یعنی اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده شویم، باید اندک اطلاعات مفید و کاربردی از خود مالیات بر ارزش افزوده داشته باشید. در واقع باید ببینیم که قرار است دقیقاً برای چه نوع مالیاتی اظهارنامه تنظیم کنید.
مالیات بر ارزش افزوده سهم دولت از فروش هر کالا و یا خدمات است و خریدار نهایی مسئول پرداخت این مبلغ است. اما از آنجا که شناسایی خریدارها غیر ممکن و یا تنظیم مالیات از تک تک خرید آنها غیر منطقی است، این مبلغ را از طریق فروشنده دریافت می‌کنند. طبق قانون هر فروشنده باید هنگام تنظیم هر فاکتور، ۹ درصد ارزش افزوده را به مبلغ اضافه کرده و سپس مبلغ کل را از خریدار دریافت کند. به عنوان مثال اگر بهای کالا و یا خدماتی ۱۰۰ تومان است، فروشنده باید ۱۰۹ تومان را از خریدار دریافت نماید. اما ۹ تومان از فاکتور فروش، همان مالیات بر ارزش افزوده است که حالا به حساب بانکی فروشنده واریز شده است.
چرا باید اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده را تنظیم کنید؟
طبق قانون، خریدارها باید مالیات بر ارزش افزوده را پرداخت کنند و این کار را خیلی ساده از طریق همان فاکتور پایانی فروشنده به حساب او واریز خواهند کرد. در این صورت خریدار نهایی دیگر هیچ مسئولیتی در مقابل دولت ندارد. اما مبلغ مالیات در حساب فروشنده رسوب شده است. قاعدتاً نمی‌توان به ازای هر فاکتور یک سند مالیاتی تنظیم کرد. اما می‌توان از طریق اظهارنامه مالیاتی مبالغ رسوب شده ارزش افزوده در بازه‌های مختلف را شناسایی نمود. اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده یک سند قانونی برای شناسایی مبالغ ۹ درصد پرداخت کننده نهایی است که حالا در بازه‌های طولانی داخل حساب فروشنده‌ها رسوب شده است. از آنجا که طبق قانون این مالیات سهم دولت است، قاعدتاً باید اظهارنامه و عملکرد را در بازه زمانی‌های مقرر شده تنظیم کنید.
مهلت قانونی برای تنظیم اظهارنامه ارزش افزوده
اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده متفاوت از اظهارنامه عملکرد و در بازه‌های سه ماهه تنظیم می‌شود. به این ترتیب که تمام مودیان مالیاتی هر سه ماه یا در پایان هر فصل به مدت ۱۵ روز مهلت دارند که به سامانه مالیات بر ارزش افزوده مراجعه کرده و فرم اظهارنامه مالیاتی خود را تکمیل نمایند. در این صورت مبلغ مالیات بر ارزش افزوده براساس فیش مالیاتی در سند اظهارنامه صادر می‌شود و افراد موظف به پرداخت آن هستند. قاعدتاً هر بار که ارزش کالاها و یا خدمات کسب و کارها افزایش پیدا می‌کند، مبلغ محاسبه شده برای مالیات بر ارزش افزوده نیز بالاتر است. اما محاسبه این مالیات به شکل تدریجی است و در هر مرحله از تولید یا توزیع به مبلغ افزوده می‌شود. بنابراین فروشنده نهایی مسئول پرداخت کل ۹ درصد ارزش افزوده نیست، بلکه تنها بخش اضافه شده در مرحله توزیع را پرداخت می‌کند. زیرا بخشی از مالیات در مرحله تولید اضافه شده که در حساب تولید کننده رسوب شده است.
چه کسانی موظف به تنظیم اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده هستند؟
در نظر داشته باشید که به عنوان تولید کننده و یا فروشنده موظف به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده نیستید، بلکه این مبلغ از خریدار نهایی دریافت می‌شود. اما باید مالیات بر ارزش افزوده را در فاکتور خریدار محاسبه کنید. در این صورت گویی امانت‌دار دولت هستید و قرار است تا با تنظیم اظهارنامه ارزش افزوده این امانت را بازگردانید. اما چه کسانی باید اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده را تنظیم کنند:
- تولید کنندگان که مواد اولیه را به محصولات نهایی تبدیل می‌کنند.
- توزیع کنندگان که محصولات را از تولید کننده تامین کرده و آنها را در مراکز فروش یا خدمات عرضه می‌کنند.
- فروشندگان که محصول را در اختیار مصرف کننده نهایی قرار می‌دهند.
- خدمات دهندگان که در بخش‌های مختلف از قبیل حمل و نقل، تعمیر و نگهداری، مشاوره و… فعال هستند.
چه کالاها و یا خدماتی معاف از اظهارنامه ارزش افزوده هستند؟
اگرچه همه کالاها و یا خدمات شامل مالیات بر ارزش افزوده هستند، اما ممکن است برخی از کالاها و یا خدمات با توجه به سیاست‌های تشویقی یا استراتژی مدیریت کلان ملی معاف از تنظیم اظهارنامه شوند. دقت کنید که معاف بودن یک کالا و یا خدمات کاملاً وابسته به سیاست روز و کلان کشور است و ممکن است در آینده تغییر کند. اما در حال حاضر برخی کالاها و یا خدمات نیاز به تنظیم اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده ندارند. مانند:
- مواد غذایی اساسی
- داروها و مواد پزشکی
- کتاب‌ها و لوازم آموزشی
- خدمات بهداشتی و درمانی
- تجهیزات پزشکی
- بذر، کود و برخی از محصولات در بدنه صنعت کشاورزی و باغبانی
کارهایی که باید پیش از ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده انجام دهید
اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده در اصل نوعی حساب و کتاب فاکتورهای خرید و فروش است. پس تا قبل از تنظیم اظهارنامه باید برای جمع آوری و آماده‌سازی مدارک و اسناد خرید و فروش‌های مرتبط با ارزش افزوده اقدام کنید. در اولین قدم باید به سراغ تمام فاکتورهای خرید و فروش مربوط به فعالیت اقتصادی خود رفته و اعم از اینکه آیا معاف هستند یا خیر، تمام این فاکتورها را تفکیک کنید.
در قدم بعدی باید تمام اطلاعات مربوط به خرید و فروش را جداگانه ثبت کنید. کافی است یک فایل اکسل تهیه کرده و اطلاعات فروش را در یک صفحه و اطلاعات خرید را در صفحه‌ای دیگر تنظیم کنید. هر صفحه می‌تواند شامل اطلاعاتی از قبیل نام خریدار یا فروشنده، مبلغ خرید یا فروش و مبلغ عوارض باشد. اما بخشی را به عنوان ستون محاسبه مالیات بر ارزش افزوده کنار بگذارید. این ستون از ضریب 9 درصد مبلغ فروش کالا محاسبه می‌شود. از همین فایل می‌توانید به عنوان سند برای سامانه مالیاتی کشور و تنظیم اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده استفاده کنید.
راهنمای تنظیم اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده
برای طی شدن قانون تنظیم و ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده بهتر است تا با فرم کلی این اظهارنامه آشنا شوید. در جدول زیر درباره بخش‌های مختلف سند اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده صحبت کرده‌ایم.
| بخش اظهارنامه | نحوه پر کردن | توضیحات و نکات کلیدی |
| اطلاعات هویتی |
|
اطلاعات این بخش باید دقیقاً مطابق با مجوزها و مدارک ثبت نام شما باشد. |
| جمع کل فروش |
|
|
| فروش‌های معاف از مالیات | درج مبلغ فروش کالاها و خدمات که طبق قانون معاف از مالیات بر ارزش افزوده هستند | لیست کامل معافیت‌ها در قانون مالیات بر ارزش افزوده |
| فروش‌های مشمول مالیات | این عدد به صورت خودکار از تفریق جمع کل فروش و فروش‌های معاف مالیات محاسبه می‌شود | نیازی به پر کردن دستی این بخش نیست. |
| مالیات و عوارض متعلق به فروش |
|
نرخ کل ۱۲ درصد شامل ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده و ۳ درصد عوارض است. |
| خریدهای مشمول مالیات |
|
فقط خریدها دارای شناسه یکتا معتبر قابل قبول هستند. |
| مالیات بر عوارض قابل کسر | مجموعه مالیات و عوارضی که برای خرید پرداخت کرده‌اید | فاکتورهای دریافتی باید در دوره مالیاتی همان اظهارنامه صادر شده باشند. |
| تاریخ و امضا | پس از پر کردن فرم تمام بخش‌ها و کنترل نهایی با امضای الکترونیکی ثبت می‌شود. | مهلت قانونی ارسال و پرداخت تا ۱۵ ماه بعد از پایان هر فصل است. |
مدارک مورد نیاز برای تکمیل و ارسال اظهارنامه مالیاتی
اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده نوعی خود اظهاری است، اما در نهایت باید صحت سنجی شود. انواع اظهارنامه مالیاتی این مرحله صحت سنجی را سپری می‌کنند و برای این کار موظف به ارائه اطلاعات دقیق و مستند شده هستید. برای تنظیم و ارسال اظهارنامه ارزش افزوده به مدارک زیر نیاز دارید:
- گواهی ثبت نام در سامانه مالیات بر ارزش افزوده
- تمام صورت حساب‌های مربوط به خرید و فروش کالا و یا خدمات
- نسخه‌های اظهارنامه‌های تایید شده قبلی
- تمام دفاتر قانونی کل و روزانه
- رسیدهای بانکی پرداخت مالیات و عوارض
- برگه‌های اعلامیه بدهکاری و بستانکاری
- سایر مستندات خاص در کسب و کارهای گوناگونی که با توجه به نوع فعالیت مودیان تنظیم می‌شود.
سخن پایانی: اگر اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده ارسال نکنید چه می‌شود؟
اگر تنظیم اظهارنامه ارزش افزوده را پشت گوش می‌اندازید و عملاً آن را دست کم می‌گیرید، قاعدتاً باید منتظر جرایم سنگین اداره امور مالیاتی کشور نیز باشید. طبق قانون اگر در ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده در زمان مقرر کوتاهی کنید، تا میزان ۵۰ درصد مالیات متعلقه جریمه خواهید شد. همچنین اگر از پرداخت این مالیات تفره بروید، ماهیانه به اندازه دو درصد مالیات متعلقه جریمه می‌شوید.
سازمان امور مالیاتی کشور نسبت به مالیات ارزش افزوده بسیار حساس است. زیرا کسب و کارها به هیچ حالت مالک این مبلغ نیستند و پول آن را از حساب خریدار نهایی دریافت کرده و صرفا امانت دار دولت شده‌اند. اگر صاحب کسب و کاری هستید که زمینه کاری شما مشمول این مالیات است، حتما مراحل تنظیم اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده را جدی بگیرید. برای مشاوره و انجام مراحل مختلف تنظیم اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده نیز می‌توانید از تیم کارشناسی گروه آرکاتکس مشاوره بگیرید.
