صورت جریان وجوه نقد، یک صورت مالی مهم است که با تکیه بر مبنای نقدی، تغییرات ایجاد شده در موجودی نقد یک واحد تجاری را طی دوره مالی مورد بررسی قرار میدهد. این صورت مالی با تمرکز صرف بر دریافت‌ها و پرداخت‌های نقدی، تصویری روشن از نحوه مدیریت نقدینگی توسط کسب‌وکار ارائه میدهد. به بیان دیگر این صورت مالی خلاصه‌ای از منابع تامین نقد و مصارف آن را در بخش‌های مختلف عملیاتی، سرمایهگذاری و تامین مالی ارائه داده و به درک بهتر چرخه نقدینگی و مدیریت مالی شرکت کمک میکند. در ادامه این مقاله شما را با این صورت مالی بیشتر آشنا خواهیم کرد.
صورت جریان وجوه نقد چیست؟
صورت جریان وجوه نقد، یکی از صورت‌های مالی اساسی حسابداری مالی و مالیاتی است که اطلاعات تکمیلی در مورد جریانهای ورودی و خروجی وجه نقد یک شرکت را ارائه میدهد. این صورت مالی نشان میدهد که شرکت چگونه وجوه نقد را برای عملیات جاری و سرمایهگذاری حفظ میکند و چگونه جریانهای خروجی پول برای فعالیتهای تجاری و سرمایهگذاری در یک بازه زمانی مشخص انجام می‌شوند. در واقع، صورت جریان وجه نقد با ارائه خلاصه‌ای از فعالیتهای سرمایهگذاری، عملیاتی و تأمین مالی در یک بازه زمانی، علل تغییرات در وجه نقد و شبه نقد شرکت را روشن میکند.
صورت جریان وجوه نقد با چه هدفی تهیه می شود؟
هدف اساسی از تهیه صورت جریان وجوه نقد، ایجاد شفافیت و ارائه اطلاعات جامع در مورد گردش وجوه نقد یک شرکت است. تنظیم صورت‌های مالی به ذینفعان مختلف از جمله مدیران، سهامداران و سایر افراد کمک میکند تا درک بهتری از نحوه مدیریت دارایی‌های نقد شرکت داشته باشند. در واقع، صورت جریان وجه نقد نشان میدهد که وجوه نقد شرکت در چه فعالیتهایی صرف شده و از چه منابعی تامین شده است. این اطلاعات برای ارزیابی وضعیت مالی شرکت، پیش‌بینی جریانهای نقدی آتی و اتخاذ تصمیمات آگاهانه ضروری است.
این صورت مالی به عنوان یک پل ارتباطی حیاتی بین صورت سود و زیان و ترازنامه عمل میکند و اطلاعات مکمل و ضروری را در اختیار تحلیلگران قرار میدهد. افزایش وجه نقد در ترازنامه و سود گزارش شده در صورت سود و زیان، بدون تحلیل صورت جریان وجه نقد، تصویر کاملی از عملکرد مالی شرکت ارائه نمی‌دهند.
بر اساس استانداردهای حسابداری ایران، صورت جریان وجه نقد به سه بخش اصلی فعالیتهای عملیاتی، تامین مالی و سرمایهگذاری تقسیم میشود. این دسته‌بندی، امکان تجزیه و تحلیل دقیق‌تر جریانهای نقدی مرتبط با هر بخش را فراهم می‌سازد و به ارزیابی نقاط قوت و ضعف مالی شرکت کمک میکند.
تفاوت بین ترازنامه، صورت سود و زیان و صورت جریان وجوه نقد
ترازنامه، صورت سود و زیان و صورت جریان وجوه نقد، سه رکن اساسی در مجموعه صورت‌های مالی یک سازمان هستند. در حالی که این سه صورت مالی دربرگیرنده برخی از اطلاعات مالی مشترک مانند درآمدها، هزینه‌ها و سود هستند، تفاوت‌های بنیادینی در ماهیت، هدف و نحوه ارائه اطلاعات دارند که هر کدام را برای اهداف خاصی ارزشمند می‌سازد. درک این تفاوت‌ها برای تحلیل دقیق و جامع وضعیت مالی یک شرکت ضروری است.
به طور خلاصه ترازنامه یک عکس فوری از وضعیت مالی شرکت در یک مقطع زمانی خاص است و داراییها، بدهیها و حقوق صاحبان سهام را در آن لحظه مشخص نشان میدهد. در مقابل، صورت سود و زیان، فیلمی از عملکرد شرکت در یک دوره زمانی معین است و درآمدها، هزینه‌ها و سود (یا زیان) را در آن دوره گزارش میکند. صورت جریان وجوه نقد نیز به عنوان یک پل ارتباطی بین این دو صورت مالی عمل کرده و گردش وجوه نقد ورودی و خروجی شرکت را در طول دوره مالی نشان میدهد، به این ترتیب تصویر کامل‌تری از وضعیت مالی شرکت ارائه میشود.
نحوه طبقه بندی صورت جریان وجوه نقد
مطابق با استاندارد حسابداری شماره ۷ کمیته استانداردهای بین‌المللی حسابداری، صورت جریان وجوه نقد، جریانهای ورودی و خروجی نقدینگی را در سه دسته اصلی فعالیتهای عملیاتی، فعالیتهای سرمایهگذاری و فعالیتهای تأمین مالی طبقه‌بندی میکند. این طبقه‌بندی، ساختاری منظم و قابل فهم برای ارائه اطلاعات مربوط به جریانهای نقدی فراهم کرده و به ذینفعان کمک میکند تا منشاء و مصارف نقدینگی شرکت را به طور دقیق تحلیل کنند.
فرض کنید موجودی نقد یک شرکت در پایان دوره به میزان مشخصی افزایش یافته؛ پرسش کلیدی این بوده که این افزایش نقدینگی از چه منابعی حاصل شده است؟ پاسخ به این سوال، اساس طبقه‌بندی در صورت جریان وجه نقد را تشکیل میدهد. این نقدینگی می‌تواند از فروش دارایی‌های ثابت (فعالیتهای سرمایهگذاری)، دریافت وام یا سرمایه از طلبکاران یا سهامداران (فعالیتهای تأمین مالی) یا از فعالیتهای اصلی کسب‌وکار مانند فروش کالا یا خدمات (فعالیتهای عملیاتی) به دست آمده باشد.
فعالیتهای سرمایهگذاری: نگاهی به خرید و فروش داراییها و سرمایه‌گذاری‌ها
بخش فعالیتهای سرمایهگذاری در صورت جریان وجوه نقد، بر خدمات مالی تمرکز دارد که به خرید و فروش دارایی‌های بلندمدت و سرمایه‌گذاری‌ها مربوط می‌شوند. این بخش، تصویری از نحوه تخصیص سرمایه توسط شرکت برای ایجاد ارزش در آینده ارائه میدهد.
به طور کلی، فعالیتهای سرمایهگذاری شامل خرید دارایی‌های ثابت مانند زمین، ساختمان و تجهیزات، همچنین سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت در سهام یا اوراق قرضه سایر شرکتها میشود. بررسی جریانهای نقدی این بخش، به درک استراتژی رشد و توسعه شرکت کمک میکند.
جریان نقدی ناشی از فعالیتهای سرمایهگذاری، دامنه‌ی گسترده‌ای از تراکنش‌ها از جمله خرید و فروش سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت، جریانهای نقدی مرتبط با دارایی‌های ثابت مشهود (مانند ماشین‌آلات و تجهیزات) و نامشهود (مانند حق اختراع و علامت تجاری) و همچنین پرداخت و وصول تسهیلات اعطایی به اشخاص ثالث را در بر میگیرد. این تنوع، اهمیت این بخش را در تحلیل جامع وضعیت مالی شرکت نشان میدهد. دسته‌بندی جریان نقدی ناشی از فعالیتهای سرمایهگذاری به صورت زیر است.
- وجوه دریافتی (پرداختی) بابت فروش (خرید) دارایی‌های ثابت مشهود
- جریان خالص خروجی (ورودی) وجه نقد ناشی از فعالیتهای سرمایه گذاری
- وجوه دریافتی (پرداختی) بابت فروش (خرید) دارایی های ثابت نامشهود
- وجوه دریافتی (پرداختی) بابت سرمایه گذاری بلند مدت
- پرداخت و وصول تسهیلات اعطایی به اشخاص مستقل از واحد تجاری
تامین مالی: تامین سرمایه برای تحقق اهداف شرکت
فعالیتهای تامین مالی در صورت جریان وجه نقد، شامل تمامی اقدامات یک شرکت برای تامین سرمایه مورد نیاز جهت پیشبرد اهدافش میشود. این فعالیت‌ها، جریانهای نقدی ورودی از منابع خارجی و بازپرداخت اصل آنها را در بر میگیرد و به طور مستقیم بر حقوق صاحبان سهام تاثیر می‌گذارد.
به بیان دیگر، فعالیتهای تامین مالی نشان می‌دهند که شرکت چگونه منابع مالی لازم برای سرمایهگذاری در داراییها، تامین مالی عملیات و بازپرداخت بدهیها را فراهم میکند. به این ترتیب، بررسی این بخش ، به درک ساختار سرمایه و سیاست‌های مالی شرکت کمک خواهد کرد.
نمونه‌هایی از جریانهای نقدی ورودی ناشی از فعالیتهای تأمین مالی شامل فروش اوراق مشارکت، دریافت تسهیلات بانکی و افزایش سرمایه از محل آورد‌ه سهامداران است. در مقابل، بازپرداخت اصل اوراق مشارکت و اصل تسهیلات دریافتی، نمونه‌هایی از جریان وجوه نقد خروجی ناشی از تأمین مالی به حساب می‌آیند.
فعالیتهای عملیاتی: جریانهای نقدی حاصل از فعالیتهای اصلی کسب‌وکار
جریانهای نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی، نشان‌دهنده جریانهای نقدی مرتبط با درآمدها و هزینههایی هستند که در محاسبه سود عملیاتی لحاظ می‌شوند. به عبارت دیگر، این بخش از صورت جریان وجوه نقد، چگونگی تولید نقدینگی توسط فعالیتهای اصلی کسب‌وکار را نشان میدهد.
هر درآمد یا هزینه‌ای که در محاسبه سود عملیاتی در صورت سود و زیان گنجانده شود، جریان نقدی مرتبط با آن به عنوان جریان نقد عملیاتی طبقه‌بندی میشود. برای مثال، از آنجا که درآمد فروش و بهای تمام‌شده کالای فروش رفته در محاسبه سود عملیاتی تاثیر دارند، نقد دریافتی از مشتریان و نقد پرداختی بابت خرید کالا به ترتیب به عنوان جریان نقدی ورودی و خروجی عملیاتی در نظر گرفته می‌شوند. در مقابل، هزینههایی مانند بهره و مالیات که در محاسبه سود عملیاتی لحاظ نمی‌شوند، جریان نقد عملیاتی محسوب نمی‌گردند و در دسته‌بندی‌های دیگر قرار می‌گیرند.
تهیه صورت جریان وجوه نقد
این صورت مالی بر اساس مبنای حسابداری نقدی تهیه میشود، به این معنی که تنها زمانی که وجه نقد به صورت واقعی رد و بدل میشود، در این صورت مالی منعکس می‌گردد. این ویژگی، صورت جریان وجه نقد را به ابزاری ارزشمند برای پوشش خلاءهای ناشی از حسابداری تعهدی تبدیل میکند و به مدیران امکان میدهد تا میزان وجه نقد موجود در شرکت را در بازه‌های زمانی مشخص مشاهده کنند.
برای تهیه این صورت مالی، استانداردهای حسابداری و گزارشگری مالی در کشورهای مختلف، دو روش مستقیم و غیرمستقیم را پیش‌بینی کرده‌اند. طبق استانداردهای حسابداری ایران نیز می‌توان از هر دو روش استفاده کرد. با این حال، تحقیقات نشان میدهد که در عمل، شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار ایران غالبا از روش غیرمستقیم برای گزارشگری اطلاعات صورت جریان وجوه نقد بهره می‌برند.
به طور خلاصه، تفاوت اصلی روش مستقیم و غیرمستقیم در تهیه صورت جریان وجه نقد مربوط به بخش “فعالیتهای عملیاتی” است:
- روش مستقیم: جریانهای نقدی ورودی و خروجی واقعی نقد (مانند دریافت از مشتریان و پرداخت به تامین‌کنندگان) به طور مستقیم گزارش می‌شوند.
- روش غیرمستقیم: با تعدیل سود خالص (که بر اساس حسابداری تعهدی محاسبه شده) برای رسیدن به جریان نقد ناشی از فعالیتهای عملیاتی، آغاز میشود. تعدیلات شامل حذف اقلام غیرنقدی (مانند استهلاک) و تغییرات در حساب‌های عملیاتی (مانند حساب‌های دریافتی و پرداختی) است.
در هر دو روش، بخش‌های “فعالیتهای سرمایهگذاری” و “فعالیتهای تامین مالی” به یک شکل گزارش می‌شوند.
هر آنچه که در مورد صورت جریان وجه نقد باید بدانید!
در مجموع، صورت جریان وجوه نقد به عنوان یکی از ارکان اصلی صورت‌های مالی، نقش حیاتی در ارائه تصویری جامع از وضعیت مالی یک شرکت ایفا میکند. با تکیه بر مبنای نقدی، این صورت مالی دیدگاهی شفاف از منابع تامین نقدینگی و مصارف آن در بخش‌های مختلف عملیاتی، سرمایهگذاری و تأمین مالی ارائه میدهد.
