در سال ۱۴۰۴، آشنایی با اظهارنامه عملکرد بیش از هر زمان دیگری برای صاحبان کسب‌وکار، شرکت‌ها و حتی اشخاص حقیقی اهمیت پیدا کرده است. این سند مالی که هر ساله باید به سازمان امور مالیاتی ارائه شود، نقش حیاتی در شفاف‌سازی درآمدها، هزینه‌ها و تعیین مالیات نهایی ایفا می‌کند.
از تغییرات جدید قوانین و بخشنامه‌ها گرفته تا مهلت‌ها، نحوه تکمیل و ارسال، همگی جزئیاتی هستند که بی‌اطلاعی از آن‌ها می‌تواند منجر به جریمه یا مشکلات قانونی شود. به همین دلیل، دانستن تمام نکات و الزامات اظهارنامه عملکرد، گامی مهم برای مدیریت هوشمندانه امور مالی و جلوگیری از تبعات احتمالی به شمار می‌آید. در ادامه این مقاله ضمن پاسخ به سوال اظهارنامه عملکرد چیست؟ شما را با تمامی نکات مهم در خصوص این اظهارنامه آشنا خواهیم کرد.
اظهارنامه عملکرد چیست؟
اظهارنامه عملکرد یکی از مهم‌ترین انواع اظهارنامه‌های مالیاتی است که تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی موظف‌اند پس از پایان هر دوره مالی و تنظیم صورت‌های مالی آن را به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند. مبنای محاسبه مالیات در این اظهارنامه ۲۵ درصد از سود خالص فعالیت‌های اقتصادی است؛ به این ترتیب، ابتدا کلیه درآمدها و هزینه‌ها بر اساس معاملات و رویدادهای مالی محاسبه شده، سپس پس از کسر کسورات قانونی، مبلغ باقی‌مانده به‌عنوان سود خالص تعیین می‌شود. در نهایت، ۲۵ درصد این سود خالص به‌عنوان مالیات سالانه به سازمان امور مالیاتی پرداخت می‌گردد.
چه کسانی موظف به ارسال اظهارنامه مالیات عملکرد حقوقی ۱۴۰۴ هستند؟
در سال ۱۴۰۴، کلیه اشخاص حقوقی که در طول سال مالی فعالیت اقتصادی داشته‌اند، ملزم به ارسال اظهارنامه مالیات بر عملکرد هستند. این الزام تمامی شرکت‌های ثبت‌شده با هر نوع فعالیت از جمله تجاری، تولیدی، خدماتی، پیمانکاری، وارداتی و صادراتی را شامل می‌شود؛ حتی اگر در این دوره مالی سودی کسب نکرده یا عملا فعالیت اقتصادی خاصی نداشته باشند. علاوه بر اظهارنامه، ثبت و ارائه گزارش فصلی نیز برای ایجاد شفافیت مالی الزامی است. سازمان امور مالیاتی میان شرکت‌های فعال و غیرفعال در این زمینه تفاوتی قائل نمی‌شود و عدم ارسال اظهارنامه، حتی در شرایط بدون فعالیت، می‌تواند منجر به جرایم سنگین و محدودیت‌های بعدی در سامانه مالیاتی شود. همچنین مؤسسات غیرتجاری و نهادهای خیریه ثبت‌شده که دارای درآمدهای مشمول مالیات هستند، باید طبق آیین‌نامه‌های مربوط، اظهارنامه خود را در موعد مقرر تکمیل و ارسال کنند.
چرا اظهارنامه عملکرد مهم است؟
دلایل اهمیت اظهارنامه عملکرد عبارت است از:
- شفافیت مالی: ثبت و ارائه دقیق درآمدها و هزینه‌ها باعث ایجاد شفافیت در فعالیت‌های اقتصادی می‌شود.
- رعایت قوانین: ارسال به‌موقع اظهارنامه از الزامات قانونی است و مانع از وقوع تخلف مالیاتی می‌شود.
- جلوگیری از جریمه: عدم ارائه یا تأخیر در ارسال، منجر به جریمه‌های مالی و حتی محرومیت‌های تجاری می‌گردد.
- استفاده از معافیت‌ها و مشوق‌ها: اظهارنامه صحیح و کامل امکان بهره‌مندی از معافیت‌ها، کسورات و تخفیف‌های مالیاتی را فراهم می‌کند.
- ایجاد سوابق مثبت: ثبت صحیح اطلاعات مالی باعث ایجاد سابقه خوش‌حسابی نزد سازمان امور مالیاتی می‌شود.
- پشتیبانی حقوقی: در صورت بروز اختلاف یا رسیدگی مالیاتی، اظهارنامه می‌تواند به‌عنوان مدرک دفاعی معتبر استفاده شود.
- برنامه‌ریزی بهتر مالی: جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات برای اظهارنامه به بهبود مدیریت درآمد و هزینه و تصمیم‌گیری اقتصادی کمک می‌کند.
مهلت ارسال اظهارنامه مالیاتی عملکرد سال ۱۴۰۴
در سال ۱۴۰۴، مهلت ارسال اظهارنامه مالیاتی برای اشخاص حقیقی تا پایان خردادماه تعیین شده است، هرچند احتمال تمدید این فرصت تا ۱۵ مرداد نیز وجود دارد. برای اشخاص حقوقی، مهلت ارائه اظهارنامه تا پایان تیرماه خواهد بود. رعایت این بازه‌های زمانی اهمیت بسیاری دارد؛ زیرا در صورت عدم ارسال اظهارنامه در موعد مقرر، سازمان امور مالیاتی نسبت به محاسبه مالیات به‌صورت علی‌الرأس اقدام کرده و این موضوع معمولا منجر به افزایش مبلغ مالیات و از بین رفتن برخی معافیت‌ها و تخفیفات قانونی می‌شود.
تفاوت اظهارنامه مالیاتی بر عملکرد و اظهارنامه مالیاتی بر درآمد
اظهارنامه مالیاتی بر عملکرد، گزارشی جامع از وضعیت مالی یک واحد اقتصادی در کل سال مالی است و شامل تمامی درآمدها، هزینه‌ها، معافیت‌ها و کسورات قانونی می‌شود. هدف این اظهارنامه، تعیین سود خالص و سپس محاسبه مالیات بر اساس درصد مقرر (مثلا ۲۵٪ سود خالص برای شرکت‌ها) است. در مقابل، اظهارنامه مالیاتی بر درآمد صرفا بر یک منبع درآمد خاص تمرکز دارد؛ مانند درآمد اجاره یک ملک یا حق‌الزحمه خدمات مشاوره و برخلاف اظهارنامه عملکرد، کل فعالیت اقتصادی شخص یا شرکت را در بر نمی‌گیرد.
فرض کنید یک شرکت تولیدی در طول سال از فروش محصولات خود ۱۰ میلیارد تومان درآمد و ۷ میلیارد تومان هزینه داشته است. این شرکت باید اظهارنامه عملکرد ارائه دهد تا پس از محاسبه سود خالص (۳ میلیارد تومان) و اعمال کسورات قانونی، مالیات عملکرد خود را بپردازد؛ اما اگر همان شرکت یک ساختمان اداری مازاد اجاره دهد، باید برای درآمد حاصل از اجاره، اظهارنامه مالیاتی بر درآمد املاک تکمیل کند که تنها به همان اجاره‌بها مربوط می‌شود و مستقل از اظهارنامه عملکرد بررسی می‌گردد.
اظهارنامه عملکرد برای کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی فعال اقتصادی ضروری است؛ زیرا تمام فعالیت‌های مالی یک دوره را جمع‌بندی می‌کند؛ اما اظهارنامه بر درآمد معمولا برای افرادی که یک منبع درآمد خاص خارج از فعالیت اصلی دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد. به همین دلیل ممکن است یک فرد یا شرکت همزمان مشمول تکمیل هر دو اظهارنامه باشد؛ یکی برای کل فعالیت اقتصادی و دیگری برای یک منبع درآمد منفرد که قوانین مالیاتی خاص خود را دارد.
اظهارنامه عملکرد اشخاص حقوقی
بر اساس ماده ۱۱۰ قانون مالیات‌های مستقیم، تمامی اشخاص حقوقی که به نام آن‌ها شرکت ثبت شده است، ملزم به تهیه و ارسال اظهارنامه عملکرد هستند و پرداخت مالیات عملکرد برایشان جنبه قانونی و اجباری دارد. این فرآیند شامل تکمیل اظهارنامه همراه با ارائه مدارکی همچون اسناد ثبت شرکت و آخرین تغییرات آن است. همچنین ضمیمه‌کردن ترازنامه و صورت سود و زیان به عنوان بخش جدایی‌ناپذیر اظهارنامه، الزامی بوده و سازمان امور مالیاتی بدون آن، پرونده را ناقص تلقی می‌کند.
زمان‌بندی ارسال اظهارنامه عملکرد اشخاص حقوقی معمولا تا ۳۱ تیرماه هر سال تعیین می‌شود. با این حال، طبق الزامات جدید قانون «سامانه مودیان و پایانه‌های فروشگاهی»، شرکت‌ها و اشخاص حقوقی باید کلیه صورتحساب‌های الکترونیکی خود را در سامانه مودیان ثبت کنند و از آخرین ابلاغیه‌های سازمان امور مالیاتی مطلع بمانند. رعایت این موارد، علاوه بر جلوگیری از جریمه، باعث تسهیل فرآیند رسیدگی و ایجاد شفافیت مالی می‌شود.
اظهارنامه عملکرد اشخاص حقیقی
بر اساس ماده ۹۵ قانون مالیات‌های مستقیم، تمامی افرادی که صاحب کسب‌وکار بوده و از این راه درآمد کسب می‌کنند، مشمول ارائه اظهارنامه عملکرد به سازمان امور مالیاتی هستند. این اشخاص باید مطابق تقویم اعلام‌شده توسط سازمان، اظهارنامه سالانه خود را تهیه و در مهلت مقرر ارسال کنند که معمولا تا ۳۱ خرداد هر سال تعیین می‌شود. رعایت این مهلت و ثبت دقیق اطلاعات علاوه بر جلوگیری از جریمه، می‌تواند مزایایی همچون بهره‌مندی از معافیت‌ها و مشوق‌های مالیاتی را نیز برای صاحبان کسب‌وکار به همراه داشته باشد.
چه زمانی اظهارنامه‌های الکترونیکی مالیاتی بررسی می‌شود؟
طبق ماده ۱۵۶ قانون مالیات‌های مستقیم، اظهارنامه‌های الکترونیکی مالیاتی تا ۱۲ ماه پس از مهلت تسلیم توسط اداره دارایی مورد رسیدگی قرار می‌گیرند. در این مدت، مأموران مالیاتی موظف‌اند اظهارنامه را با مدارک و مستندات ارائه‌شده توسط مودی تطبیق داده و در نهایت برگه تشخیص مالیات صادر کنند. پس از صدور این برگه، ۳۰ روز فرصت قانونی برای ابلاغ به مودی وجود دارد و مودی نیز در همین مهلت می‌تواند نسبت به محتوای برگه تشخیص اعتراض کند تا پرونده در کمیسیون‌های مالیاتی مورد بررسی مجدد قرار گیرد. این روند، تضمینی برای ارزیابی دقیق و منصفانه میزان مالیات پرداختی است.
مدارک مورد نیاز برای ارسال اظهارنامه عملکرد چیست؟
مدارک مورد نیاز برای ارسال اظهارنامه عملکرد عبارت است از:
- ترازنامه مربوط به تمامی اشخاص حقوقی و صاحبان کسب‌وکار گروه اول اشخاص حقیقی
- صورت سود و زیان شامل مبلغ نهایی درآمد، فروش و هزینه‌ها
- گزارش گردش مالی مواد اولیه و کالا طی دوره مالی اظهارنامه
- صورت بهای تمام‌شده کالا و خدمات ارائه شده به مشتریان
- نسخه کامل قراردادها همراه با اطلاعات بهای تمام‌شده، تعدیلات و صورت وضعیت‌ها
- شماره ثبت پلمپ دفاتر قانونی حسابداری مطابق مقررات سازمان امور مالیاتی
- گزارش مالیات‌های پرداختی در طول سال مالی مورد اظهار
- اطلاعات محل کسب شامل نشانی کامل، کد پستی و سایر جزئیات هویتی کسب‌وکار
نحوه ارسال اظهارنامه عملکرد
برای ارسال اظهارنامه عملکرد، ابتدا باید وارد سامانه امور مالیاتی کشور شوید و از بخش مخصوص اظهارنامه عملکرد، فرآیند را آغاز کنید. در صورت نیاز، نرم‌افزار تکمیل اظهارنامه را نصب یا اجرا کرده و با استفاده از نام کاربری، رمز عبور و کد رهگیری ثبت‌نام وارد حساب کاربری خود شوید. سپس مراحل اولیه ثبت اطلاعات هویتی، کد اقتصادی و مشخصات شغلی یا ثبتی را تکمیل کنید تا پرونده الکترونیکی شما فعال شود.
در گام بعد، داده‌های مالی شامل گردش حساب‌ها، ترازنامه و صورت سود و زیان را به شکل دقیق وارد کنید. چنانچه مغایرتی بین ترازنامه و اطلاعات ثبت‌شده وجود داشت، پیش از نهایی‌سازی اظهارنامه آن را اصلاح کنید. سپس جزئیات مربوط به محاسبه مالیات، تعیین مبالغ ابرازی و ثبت معافیت‌ها و کسورات قانونی را وارد کرده و اطلاعات مسئولان مالی، حسابرس و سایر تهیه‌کنندگان اظهارنامه را ثبت نمایید.
پیش از ارسال نهایی، لازم است تمامی داده‌های ثبت‌شده را مرور کرده و هماهنگی آن‌ها را با گزارشات ارزش افزوده و صورت معاملات فصلی بررسی کنید. پس از اطمینان از صحت اطلاعات، اظهارنامه را از طریق سامانه ارسال کرده و کد رهگیری رسمی دریافت نمایید. در نهایت، یک نسخه چاپی از اظهارنامه تهیه و همراه با کلیه اسناد و مدارک مربوطه بایگانی کنید تا در صورت نیاز به استناد قانونی یا مالیاتی در آینده، قابل دسترس باشد.
جریمه عدم ارسال اظهارنامه عملکرد
بر اساس ماده ۱۹۲ قانون مالیات‌های مستقیم، تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی موظف‌اند اظهارنامه عملکرد خود را در مهلت قانونی ارائه کنند. در صورتی که مودی از ارسال اظهارنامه در موعد مقرر خودداری کند، مشمول جریمه‌ای معادل ۳۰ درصد مبلغ مالیات متعلق خواهد شد. این جریمه جنبه قطعی داشته و به هیچ عنوان قابل بخشودگی نیست، حتی اگر تأخیر یا عدم ارسال به دلایلی مانند مشکلات فنی یا سهل‌انگاری رخ داده باشد.
نکته حائز اهمیت این است که حتی اشخاصی که به صورت موقت یا دائمی از پرداخت مالیات عملکرد معاف هستند، نیز باید اظهارنامه خود را به موقع تسلیم کنند. این الزام، صرفا برای محاسبه مالیات نیست؛ بلکه به دلیل ایجاد شفافیت مالی و ثبت دقیق مبادلات در نظام مالیاتی کشور است. عدم رعایت این موضوع، علاوه بر جریمه مالی، می‌تواند موجب مشکلاتی در فرآیندهای بعدی مالیاتی و حقوقی مودی شود.
نکته مهم در وارد کردن اطلاعات در اظهارنامه
در تکمیل اظهارنامه مالیات بر عملکرد اشخاص حقوقی، دقت در ورود اطلاعات اهمیت حیاتی دارد؛ زیرا هر عدد و داده‌ای که ثبت می‌شود، بار مالی و تعهد قانونی به همراه دارد. اطمینان از تطابق اطلاعات با استانداردهای گزارشگری مالیاتی، ثبت هزینه‌ها تنها در صورت داشتن اسناد و فاکتورهای قانونی، تفکیک صحیح درآمدهای معاف یا مشمول نرخ ترجیحی، و درج درست اطلاعات هویتی و ثبتی شرکت از جمله الزامات اساسی است. مغایرت در هر یک از این موارد می‌تواند منجر به افزایش مالیات، رد بخشی از هزینه‌ها، تأخیر در بررسی یا بروز خطای سیستمی شود. به همین دلیل تهیه یک نسخه آزمایشی از اظهارنامه و بررسی داخلی آن پیش از ارسال نهایی، روشی مطمئن برای پیشگیری از اشتباهات پرهزینه و حفظ انضباط مالیاتی است.
اشتباهات رایج در ثبت اظهارنامه مالیات عملکرد حقوقی
برخی اشتباهات رایج در ثبت اظهارنامه عملکرد عبارت است از:
- جا افتادن برخی درآمدها یا بزرگ‌نمایی هزینه‌ها که در تطبیق با سایر سامانه‌ها مشخص می‌شود.
- ناهماهنگی اعداد اظهارنامه با ترازنامه یا صورت سود و زیان.
- به‌کارگیری ضرایب نامتناسب با نوع فعالیت که موجب محاسبه غلط مالیات می‌شود.
- اختلاف اطلاعات ثبت‌شده با سامانه مودیان به‌دلیل عدم استفاده از نرم‌افزارهای به‌روز و هماهنگ.
- از دست رفتن مهلت قانونی یا عدم تکمیل همه بخش‌ها که منجر به جریمه و حذف معافیت‌ها می‌شود.
نقش اظهارنامه عملکرد در شفافیت مالی و توسعه کسب‌وکار
به طور کلی اظهارنامه عملکرد در سال ۱۴۰۴ نه‌تنها ابزاری برای محاسبه و پرداخت مالیات است؛ بلکه سندی کلیدی برای شفافیت مالی، رعایت قانون و استفاده از معافیت‌ها و مشوق‌های قانونی به‌شمار می‌رود. آگاهی از تغییرات مقررات، تهیه دقیق مدارک، ثبت صحیح اطلاعات و ارسال به‌موقع از طریق سامانه سازمان امور مالیاتی می‌تواند از جریمه‌های مالی و مشکلات حقوقی جلوگیری کند. مودیانی که این فرآیند را با دقت و انضباط انجام دهند، علاوه بر ایجاد سابقه مثبت مالیاتی، مسیر رشد و توسعه اقتصادی خود را نیز هموار خواهند کرد.
