گزارش فصلی یا همان معاملات فصلی ، یکی از الزامات مهم مالیاتی بر اساس ماده ۱۶۹ قانون مالیاتهای مستقیم ایران است. این گزارش، در واقع فهرستی جامع از تمام معاملات خرید و فروش، قراردادها و خدمات انجامشده توسط یک شرکت یا شخص حقوقی در طول هر فصل سال است. هدف از تهیه و ارسال گزارش فصلی، افزایش شفافیت مالی و جلوگیری از فرار مالیاتی است تا سازمان امور مالیاتی بتواند عملکرد مالی کسبوکارها را بهصورت دقیق ارزیابی کند.
در این گزارش، جزئیات هر معامله مانند شماره اقتصادی طرف معامله، مبلغ، تاریخ، نوع کالا یا خدمت و نوع پرداخت ثبت میشود. بهطور خلاصه، گزارش فصلی ابزاری است که هم به کسبوکارها کمک میکند تا حساب و کتاب خود را دقیقتر مدیریت کنند و هم باعث اعتماد بیشتر سازمان مالیاتی به عملکرد آنها میشود.
اهمیت گزارش فصلی خرید و فروش برای سازمان امور مالیاتی
سازمان امور مالیاتی به عنوان نهاد تعیینکننده میزان مالیات شرکتها و بنگاههای اقتصادی، بر کلیه درآمدها و رویدادهای مالی نظارت دارد. گزارش فصلی خرید و فروش که توسط کلیه بنگاههای اقتصادی طبق ماده ۱۶۹ قانون مالیاتی ارائه میشود، ابزاری حیاتی برای این سازمان در جهت ارزیابی دقیق فعالیتهای مالی و تعیین مالیات منصفانه است. این گزارشها، شامل اطلاعات جامعی از معاملات انجام شده در طول فصل، به سازمان امور مالیاتی امکان میدهد تا الگوهای درآمدی را شناسایی کرده و از انطباق آنها با قوانین مالیاتی اطمینان حاصل کند. گزارش فصلی خرید و فروش یا همان معاملات فصلی، نقش بسزایی در شناسایی و جلوگیری از فرار مالیاتی و کتمان درآمد توسط بنگاههای اقتصادی ایفا میکند. با بررسی دقیق این گزارشها، سازمان امور مالیاتی میتواند مغایرتهای احتمالی بین اظهارات مالی و فعالیتهای واقعی شرکتها را تشخیص دهد. این امر، امکان پیگیری و برخورد با متخلفین را فراهم آورده و به حفظ عدالت مالیاتی در جامعه کمک میکند. در واقع، گزارشهای فصلی به عنوان یک مکانیسم کنترلی قوی عمل کرده و شفافیت در معاملات اقتصادی را افزایش میدهند.
گزارش فصلی چیست؟
گزارش فصلی که با عنوان حقوقی «صورت معاملات فصلی» یا گزارش «ماده ۱۶۹ قانون مالیاتهای مستقیم» شناخته میشود، یک تکلیف قانونی و اجباری برای اکثر اشخاص حقیقی و حقوقی در ایران است. هدف اصلی این گزارش، ارائه فهرستی کامل و دقیق از تمام فعالیتهای تجاری شامل خرید، فروش، قراردادها و اجاره است که کسبوکار شما طی یک فصل انجام داده است. سازمان امور مالیاتی با استفاده از این گزارش و تطبیق اطلاعات خریداران و فروشندگان، بر فعالیتهای اقتصادی نظارت کرده و از فرار مالیاتی جلوگیری میکند .
معرفی سامانه گزارش معاملات فصلی
سامانه گزارش معاملات فصلی به آدرس www.tax.gov.ir، یکی از ابزارهای نوین و کاربردی در حوزه مالیات است که توسط سازمان امور مالیاتی کشور راهاندازی شده است. این سامانه با هدف ارائه خدمات بهتر به مودیان مالیاتی و جلوگیری از فرارهای مالیاتی ایجاد شده و به کلیه مودیان مالیاتی امکان میدهد تا مبادلات فصلی خود را به صورت الکترونیکی ثبت و اظهار نمایند. این اقدام، گامی مهم در راستای شفافسازی فعالیتهای اقتصادی و تسهیل فرآیند ارزیابی مالیات برای سازمان امور مالیاتی محسوب میشود. سازمان امور مالیاتی کشور، مودیان مالیاتی را ملزم به ثبت اطلاعات مربوط به خرید و فروشهای خود در سامانه اظهار معاملات فصلی کرده است. این الزام قانونی، به منظور اطمینان از صحت و دقت اطلاعات مالی ارائه شده و جلوگیری از کتمان درآمد و فرار مالیاتی وضع شده است. کلیه مودیان موظفند اطلاعات خود را در این سامانه ثبت و ارسال نمایند و در صورت تخلف، مشمول جریمههای قانونی خواهند شد. این سامانه به عنوان یک ابزار کنترلی، به سازمان امور مالیاتی امکان میدهد تا بر فعالیتهای اقتصادی نظارت دقیقتری داشته باشد و مالیات منصفانهتری را تعیین نماید.
نحوه استفاده از سامانه معاملات فصلی و مهلت ارسال گزارش
سامانه خرید و فروش فصلی که زیرمجموعهای از سایت عملیات الکترونیک مالیاتی tax.gov.ir است، به مودیان مالیاتی این امکان را میدهد تا ظرف 45 روز از پایان هر فصل، نسبت به ارسال و ثبت الکترونیکی اظهارنامه فصلی خود اقدام نمایند. این سامانه توسط سازمان امور مالیاتی با هدف تسریع و تسهیل ارزیابی مالیات برخی از مشاغل راهاندازی شده است. معاملات فصلی شامل کلیه معاملات و خرید و فروشهایی است که در محدوده زمانی یک فصل توسط مودی مالیاتی انجام شده و مودی وظیفه دارد لیست و صورت مربوط به آنها را در مهلت مقرر به سازمان امور مالیاتی ارسال نماید.
استثنائات گزارش فصلی چیست؟
استثنائات گزارش فصلی بر اساس ماده ۱۳ آییننامه اجرایی تبصره ۳ ماده ۱۶۹ قانون مالیاتهای مستقیم تعیین شدهاند. هدف از این استثنائات، کاهش حجم گزارشدهی، جلوگیری از تکرار اطلاعات و تسهیل امور مالیاتی برای مودیان است. طبق این ماده، برخی معاملات و فعالیتهای اقتصادی نیازی به ثبت در سامانه گزارش معاملات فصلی ندارند. از جمله این موارد میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
-
معاملات مربوط به اوراق بهادار، سهام و سود سهام
-
پرداختهای مربوط به حق عضویت در مجامع حرفهای، کمکها و هدایا
-
برخی از پرداختهای خاص به دستگاههای اجرایی
علاوه بر این، برخی درآمدها و پرداختهای مالی نیز از گزارش فصلی معاف هستند. بهعنوان نمونه:
-
سود و کارمزد دریافتی بانکها، صندوقهای تعاون، مؤسسات اعتباری و صندوقهای قرضالحسنه
-
مبالغ پرداختی تحت عناوینی مانند جریمه، خسارت، انواع عوارض و مالیاتها (بهجز مالیات بر ارزش افزوده)
-
پرداختهای مربوط به حق ثبت، حق تمبر و حقوق گمرکی
این معافیتها بهمنظور جلوگیری از ثبت اطلاعات تکراری و تمرکز بر معاملات اصلی و مؤثر در ارزیابی مالیات در نظر گرفته شدهاند.
همچنین برای سهولت بیشتر، موارد زیر نیز از الزام ثبت در گزارش فصلی مستثنی شدهاند:
-
حقوق و دستمزد کارکنان (موضوع فصل سوم از باب سوم قانون مالیاتهای مستقیم)
-
وجوه پرداختی بابت شارژ ساختمان محل فعالیت
-
آبونمانهای پرداختی
دلیل این معافیتها آن است که اطلاعات مربوط به این موارد از طریق سایر سامانهها و گزارشهای قانونی در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار میگیرد. به این ترتیب، مودیان میتوانند بر ثبت معاملات اصلی خود تمرکز کنند و از ارسال گزارشهای غیرضروری اجتناب نمایند.
اجزای اصلی گزارش فصلی چیست؟
گزارش فصلی خرید و فروش یکی از ابزارهای کلیدی برای ارزیابی عملکرد مالی شرکت در بازههای سهماهه است. این گزارش اطلاعات دقیقی از وضعیت درآمد، هزینه، سود و زیان و موجودی شرکت ارائه میدهد و مبنایی برای تصمیمگیریهای مدیریتی و مالی به شمار میرود. در ادامه، اجزای اصلی گزارش فصلی را بررسی میکنیم.
۱. درآمد و هزینهها
-
درآمد فصلی: میزان فروش کالا یا خدمات در طول دوره سهماهه موردنظر که نشاندهنده عملکرد فروش شرکت است.
-
هزینههای مستقیم: هزینههایی که مستقیماً با تولید یا ارائه خدمات مرتبط هستند، مانند هزینه مواد اولیه، دستمزد نیروی تولید یا هزینه توزیع.
-
هزینههای غیرمستقیم: هزینههایی که بهصورت غیرمستقیم در فرایند تولید یا فروش نقش دارند، مانند هزینه اداری، بازاریابی یا نگهداری.
بررسی دقیق این سه بخش به مدیران کمک میکند تا نقاط قوت و ضعف مالی شرکت را شناسایی کرده و تصمیمات بهتری در زمینه تخصیص منابع و کنترل هزینهها اتخاذ کنند.
۲. سود و زیان و موجودی
-
سود و زیان: تفاوت بین کل درآمد و کل هزینههای شرکت در دوره فصلی. تحلیل این شاخص، تصویر روشنی از وضعیت سودآوری یا زیاندهی شرکت ارائه میدهد.
-
موجودی کالا: مقدار کالاهای باقیمانده در انبار در پایان هر فصل که شاخص مهمی در مدیریت تولید و فروش است.
-
تغییرات موجودی: تفاوت بین موجودی ابتدای دوره و انتهای دوره که نشاندهنده میزان مصرف یا انباشت کالا در طی فصل است.
این دادهها به مدیران کمک میکنند تا عملکرد مالی شرکت را در طول زمان ارزیابی کنند و استراتژیهای خرید، تولید و فروش را بهینه سازند. همچنین اطلاعات گزارش فصلی در محاسبه مالیات فصلی و ارائه اظهارنامههای مالیاتی نیز کاربرد دارد.
مهلت ارسال معاملات فصلی چقدر است؟
بر اساس ماده ۱۰ تبصره ۳ آیین نامه اجرایی ماده ۱۶۹ قانون مالیاتهای مستقیم، کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی موظفند گزارش معاملات کسب و کار خود را به صورت فصلی تهیه و حداکثر تا 45 روز (یک ماه و نیم) پس از پایان هر فصل، در سامانه صورت معاملات فصلی ثبت و به سازمان مالیاتی ارسال نمایند. این مهلت مقرر، به مودیان مالیاتی فرصت کافی برای جمعآوری، تجمیع و ثبت دقیق اطلاعات مربوط به معاملات خود را میدهد. سامانه ارسال معاملات فصلی که از طریق سایت عملیات الکترونیک مالیاتی کشور قابل دسترسی است، امکان ورود به سایت اظهارنامه فصلی و ارسال گزارش فصلی را برای مودیان فراهم میکند. بر اساس اعلام سازمان امور مالیاتی، مهلت ارسال لیست خرید و فروشها در فصل بهار (در سامانه فصلی) برای هر سال، معمولا تا پانزدهم مرداد ماه همان سال تعیین میشود.
روش های تنظیم صورت گزارشات فصلی
روش آنلاین
تمامی مودیان با استفاده از نام کاربری و رمز عبور خود وارد سامانه گزارش فصلی میشوند و گزارشات رسمی و اطلاعات مربوط به خود را در آن ثبت میکنند. سپس یک کد پیگیری دریافت میکنند که برای اصلاح اطلاعات الزامی است. لازم به ذکر است که بعد از ثبت نهایی، تنها یک بار امکان ویرایش اطلاعات وجود دارد، و این امکان تنها برای مودیانی که اطلاعات آنها مورد ویرایش قرار گرفته است، مجاز است.
روش آفلاین
مودیانی که از سیستمهای رایانهای برای خرید و فروش استفاده میکنند، میتوانند اطلاعات مالی خود را با استفاده از نرمافزارهای حسابداری، نرمافزارهای فروشگاهی و رستورانی ذخیره کنند. سپس با اتصال به اینترنت، صورتحسابها و گزارشات فصلی خود را از نرمافزار حسابداری بهصورت خروجی دریافت کرده و آنها را وارد سازمان امور مالیاتی مینمایند. برای ورود به سامانه گزارشات فصلی مالیاتی، تمامی مودیان باید نام کاربری و رمز عبور خود را در اختیار داشته باشند. همه مودیان پس از ثبت اطلاعات و دریافت کد رهگیری، میتوانند اطلاعات خود را یک بار ویرایش کنند.
گزارشهای فصلی؛ ابزاری برای تصمیمگیری آگاهانه
در پایان، گزارشهای فصلی نه تنها یک الزام قانونی برای انطباق با مقررات مالیاتی هستند؛ بلکه ابزاری حیاتی برای مدیریت کسبوکار به شمار میروند. این گزارشها با ارائه تصویری شفاف از عملکرد مالی و عملیاتی در یک دوره زمانی مشخص، به مدیران امکان میدهند تا نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی کرده و تصمیمات آگاهانهتری در راستای بهبود عملکرد و رشد پایدار اتخاذ کنند. در این راستا با استفاده از مشاوره حسابداری ، شرکتها میتوانند اطمینان حاصل کنند که گزارش فصلی آنها دقیق، کامل و مطابق با الزامات قانونی است؛ این امر به افزایش اعتماد ذینفعان، بهبود فرآیند تصمیمگیری و کاهش احتمال تخلفات مالیاتی کمک میکند.
جمع بندی
به طور کلی، همه صاحبان کسب و کار باید به تهیه و ارسال گزارشات فصلی خود در زمان مقرر توجه ویژهای داشته باشند. این اهمیت به دلیل این است که هرگونه اهمال و نادیده گرفتن این وظیفه، ممکن است منجر به پیامدهای جدی مالیاتی شود. این پیامدها میتواند شامل جریمههای مالیاتی و سایر تبعات حقوقی باشد که برای صاحبان کسب و کارها ناخوشایند خواهد بود. بنابراین، رعایت و انجام این وظیفه بهموقع و با دقت، از اهمیت بسزایی برخوردار است تا از ورود به مشکلات مالیاتی جلوگیری شود.زز
